زلال احکام(5)

«زلال احکام(5)»

«جمع قضا و کفاره»

در پاسخ به این پرسش که «قضا و کفاره» کی و در چه شرایطی واجب است؟ میتوان گفت: اگر کسی روزه ماه مبارک رمضان را، با آشامیدن، جماع، استمنأ یا باقی ماندن بر جنابت تا آذان صبح، عمداً باطل کند و از روی جبر و ناچاری نباشد، اضافه بر قضا، کفاره نیز بر وی واجب میشود. احتیاط مستحب آن است که هرگاه کسی روزه را با دیگر مبطلات باطل کند باید علاوه بر قضا، کفاره نیز بدهد. اما، اگر کسی یکی از کارهای که گفته شد را، از روی جهالت و نادانی انجام دهد، یعنی یقین داشته باشد که انجام این کارها روزه را باطل نمیکند، در این صورت کفاره بر وی واجب نیست. همچنین کودکانی که تازه بالغ میشوند و نمیدانند که روزه بر وی واجب شده است، اگر مبطلات روزه را مرتکب شوند، کفاره لازم نیست.

«کفارة روزه ماه مبارک رمضان»

1)     در کفاره روزة ماه مبارک رمضان، باید یک بنده آزاد کند، یا دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند. یعنی برای هرفقیر یک مد طعام(گندم یا جو و مانند آنها)، حدود750 گرم بدهد. اگر واقعا ممکن نبود، باید به قدر توانش صدقه بدهد. اگر ممکن نشد، باید توبه و استغفار کند. اما، احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند، باید کفاره بدهد.

2)     کسیکه در کفاره ماه مبارک رمضان «کفاره 60 روز روزه» را انتخاب میکند، باید به گونه ای باشد که 31 روز آنرا متصل و بدون وقفه بگیرد، یعنی نباید میان این 31 روز، روزهای همانند عیدین قرار گیرد که روزه گرفتن در آن روزها حرام است. پس باید زمانی را انتخاب کند که تا پایان 31 روز چنان مشکلی پیشآمد نکند. کسیکه کفاره دوماهه را آغاز میکند، اگر قانون 31 روز متصل را بشکند، باید دوباره کفاره 31 روز را از نو آغاز کند و مسلماً روزهای را که گرفته هدر رفته است. اگر در میان 31 روز مجبور به شکستن روزه شود، همانند: آمدن حیض و نفاس و سفر اجباری و… دیگر لازم نیست که پس از برطرف شدن عذر دوباره 31 روز را از سر بگیرد. بلکه، از همانجا که قطع شده بود می تواند از سر بگیرد.

3)     اگر در ماه مبارک رمضان به چیزی حرامی مثل: شراب یا زنا و… و یا با چیزی که به دلیل خاصی حرام گشته مثل: خوردن غذایی حلالی که برای وی ضرر کامل دارد و یا با نزدیکی کردن با عیالش در حال حیض و… روزه اش را باطل کند. علاوه بر قضا، انجام یکی از کفاره های سه گانه کافیست. اما، احتیاط مستحب آن است که کفاره جمع بدهد. یعنی هم دوماه روزه بگیرد هم یک بنده آزاد کند و هم شصت فقیر را طعام بدهد. ولی، اگر توان کفاره جمع را ندارد، اگر یکی را انجام دهد، کافیست.

4)     اگر روزه داری دروغی را به خدا و پیامبر عمداً نسبت دهد، روزه اش باطل خواهد شد. اما، کفاره ندارد. ولی احتیاط مستحب آن است که کفاره نیز بدهد.

5)     اگر در یک روز ماه مبارک رمضان، در پی بطلان روزه اش چند بار جماع کند یا چند بار استمنأ کند و یا مرتب بخورد و بیاشامد، برای همه یک کفاره کافیست. اگر روزه داری ابتدا بغیر جماع و استمنأ روزه اش را بشکند و بعد با عیال خود جماع کند، برای هردو یک کفاره کافیست.

6)     اگر روزه داری با غذایی حلالی مثل آب روزه اش را بشکند و بعد کاری دیگری که حرام است مثلاً شراب بخورد یا زنا کند، یک کفاره کافیست و کفاره جمع لازم نیست.

7)     اگر روزه داری با آروغ(کیکره) چیزی به دهن اش بیاید، چنانچه عمداً آنرا قورت دهد، روزه اش باطل و باید علاوه بر قضا، کفاره نیز بدهد. اگر خوردن آن چیز حرام باشد مثلا هنگام آروغ لخته ای از خون بدهن اش بیاید و بعد عمداً قورت دهد، بهتر است که کفاره جمع دهد.

8)     اگر روزه دار به گفته کسیکه میگوید مغرب شده، ولی اطمینان حاصل نشده، افطار کند بعد بفهمد که مغرب نبوده و یا شک کند مغرب بوده است یا نه؟ قضا و کفاره هردو بر وی واجب میشود. ولی اگر معتقد بوده که گفته او اطمینانی و حجت است، تنها قضا دارد و کفاره لازم نیست.

9)     کسیکه عمداً روزه اش را باطل کند، بعد برای فرار از کفاره به مسافرت رود، چه پیش از ظهر باشد و یا بعد از ظهر، کفاره از وی ساقط نخواهد شد. و نیز هرگاه عمداً روزه اش را باطل کند و بعد عذری همانند حیض یا مرض و… برایش عارض شود، احتیاط مستحب باید کفاره را بدهد.

10) اگر یقین کند که روز اول ماه مبارک رمضان است و روزه اش را عمداً باطل کند. ولی، بعد معلوم شود که روز آخر ماه شعبان بوده، کفاره بر وی لازم نیست. و نیز اگر در آخرین روز ماه مبارک رمضان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال، و عمداً روزه اش را باطل کند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، کفاره بر وی واجب نیست.

11) اگر زنی شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع با خودش کند، واجب نیست کفاره روزة شوهر را بدهد. اما، اگر روزه دار در ماه مبارک رمضان زنش را مجبور به جماع کند و در بین جماع زن راضی شود، بر هرکدام یک کفاره جداگانه واجب میشود. ولی، احتیاط مستحب آن است که مرد هردو کفاره را بدهد. اما، اگر مردی در روز ماه رمضان با زن روزه داری خود، در حال خواب جماع کند، تنها یک کفاره بر وی واجب، روزه زن صحیح و کفاره نیز بر وی واجب نیست.

12) اگر مردی زن خود را یا زنی مرد خود را به کاری غیر از جماع که روزه را باطل میکند، مجبور کند، بر هیچکدام از آنها کفاره واجب نیست.

13) کسیکه به دلیل مسافرت یا بیماری نمیتواند روزه بگیرد، نمی تواند زن روزه داری خود را مجبور به جماع کند. ولی، اگر او را مجبور نماید، بر مرد نیز کفاره واجب نیست. انسان نباید در بجا آوردن کفاره کوتاهی کند، اما، لازم نیست فوراً آنرا انجام دهد. بنابراین؛ اگر کفاره بر انسان واجب شود، و او چند سال انجام آنرا به تأخیر اندازد، چیزی بر کفاره اضافه نخواهد شد.

14) هنگام ادایی کفاره، باید برای هر روزی که عمداً روزه اش را باطل نموده، اگر شصت فقیر را طعام میدهد، بهتر آن است که به همین تعداد طعام بدهد. اما، اگر شصت فقیر با هم پیدا نشد، میتواند به هر فقیر دو مد طعام بدهد که یکی از آنها را، به وکالت دریافت و برای عیال خویش ببرد.

15) کسیکه قضایی روزه ماه رمضان را گرفته ولی قبل از ظهر عمداً روزه اش را باطل کند، باید به ده فقیر به هر کدام یک مد طعام کفاره بدهد و اگر نمی تواند باید سه روز، روزه بگیرد.

و من الله التوفیق و با آروزی قبولی طاعات و عبادات شما.

مصطفی خرّمی

نوزدهم رمضان المبارک 1435؛ بوقت؛ کویته – پاکستان