فیلسوف و کشیش مسیحی لبنانی می‌گوید: بخش‌هایی از نامه‌های امام علی (ع) در برخی کلیسا‌های لبنان تدریس می‌شود؛ دانشجویان، دایره‌هایی تشکیل می‌دهند و هر گروه، بخشی از نهج‌البلاغه را می‌آموزند و همگی به علی (ع) احترام می‌گذارند. این کشیش لبنانی کسی نیست جز حنا فاخوری که در ادامه بخش‌هایی از مصاحبه با ایشان که درباره امام علی (ع) و نهج‌البلاغه است، تقدیمتان می‌شود.
حنا فاخوری در سال ۱۹۱۶ م در شهر «زحله» لبنان متولد شد. وی دارای مدرک دکتری در رشته فلسفه اسلامی است و آثارش درباره فلسفه عربی و اسلامی در سراسر جهان اسلام شناخته شده است. او کتاب‌های درسی بسیاری در زمینه‌های الهیات مسیحی، فلسفه اسلامی و… تألیف کرده و همچنین آثاری را هم از زبان‌های لاتینی، یونانی و فرانسه به عربی ترجمه کرده است.
فاخوری تحصیلات متوسطه‌اش را در بیت‌المقدس به پایان رسانده و انستیتوی زبان، هنر و علوم لبنان را تأسیس کرده است. او همچنین از مسیحیان کاتولیک و عضو جمعیت مبلغان «پولس مقدس» در لبنان است. به گفته خودش در یک مدرسه پاتریکی درس خوانده و دو سال پس از اتمام دروس فلسفی، وارد کلیسای «حریصا» شده و به عضویت انجمن «پدران روحانی حریصا» درآمده است.
این کشیش و استاد فلسفه لبنانی درباره علایق مطالعاتی‌اش می‌گوید: «در اوقات فراغتم معمولا مطالعه می‌کنم و موضوعات اسلامی و عربی را برای مطالعه دوست دارم». علاوه بر این، حنا فاخوری به عنوان یک کشیش مسیحی ارتباط فعالی با علمای جهان اسلام دارد و نگاهش به اسلام به ویژه نسبت به تشیع در نوع خود جالب توجه است؛ می‌گوید: «با علمای جهان اسلام به‌ویژه مصر و شیوخ‌الأزهر روابط دوستانه و علمی دارم».
فاخوری از سال ۱۹۶۲ م از هر گونه فعالیت اجرایی دست کشیده و به تحقیق در حوزه زبان و ادبیات و فلسفه پرداخته است. تا کنون ده‌ها کتاب و مقاله از وی در لبنان و مصر به چاپ رسیده که عمده‌‌ترین آن‌ها عبارت است از «اخوان‌الصفا» (۱۹۴۷ م)، «تاریخ الادب العربی» (۱۹۵۱ م)، «اللغه العربیه، در ۴ جلد» (۱۹۵۱ م)، «مجموعه کتب نوابغ الفکر العربی» (طی چندین سال)، «الجدید فی الادب العربی، در ۶ جلد» (۱۹۵۵ م)، «الحکم و الامثال» (۱۹۵۶ م)، «تأریخ الفلسفه الاسلامیه، در ۲ جلد» (۱۹۵۸ م)، «المعجم الوافی» (۱۹۸۳ م)، «تاریخ الادب العربی فی المغرب» (۱۹۸۲ م) و… . از میان این آثار کتاب «تاریخ ادبیات عرب» و «تاریخ فلسفه اسلامی» او توسط مرحوم عبدالمحمد آیتی به فارسی ترجمه شده است.
حنا فاخوری چندی پیش مصاحبه‌ای درباره اسلام و ارتباط مسیحیت با آن انجام داد که در آن بحث از مسائل مختلفی پیش کشیده شد و اظهار نظرهای جالبی از این فیلسوف و کشیش مسیحی مطرح گردید؛ برای مثال یکی از مسائل مطرح شده در این مصاحبه بحث از امام علی (ع) و نهج‌البلاغه آن حضرت بود. در ادامه بازخوانی بخش‌هایی از این مصاحبه آمده است.
وی ادامه می‌دهد: ما درس‌های زیادی می‌توانیم از امام علی (ع) بگیریم که مهم‌ترین آن‌ها درس انسانیت و احترام به اصول و ارزش‌هاست. احترام به افراد انسان به عنوان یک انسان، از ویژگی‌های بارز امام علیبنابیطالب (ع) است. به نظر من نهج‌البلاغه بزرگ‌ترین هدیه امام علی (ع) به جامعه بشری است که باید آن را خواند و به آن عمل کرد.
حنّا فاخوری استاد فلسفه اسلامی و کشیش مسیحی در پاسخ به این سؤال که «در حال حاضر دین از چه جایگاهی در جوامع بشری برخوردار است؟» می‌گوید: «واقعیت این است که امروزه جهان غالبا در حال پیشرفت علمی است نه پیشرفت دینی؛ حرکت آن یک حرکت مادی است که کار آن فاصله گرفتن از دین است. البته روحانیان و علما باید به اصول و مبانی دینی اهتمام داشته و از آن محافظت کنند و در مسیر آن حرکت نمایند. در این بین نقش علما و مؤسسات دینی در توسعه معنویت بسیار عمیق و گسترده است و باید به روش‌های علمی و جذاب و از طریق گفت‌وگو و نقادی بر مبنای عقل به تمام موضوعات دینی بپردازند».
هنگامی که مصاحبه‌گر از فاخوری درباره گفت‌وگو بین اسلام و مسیحیت می‌پرسد، او چنین پاسخ می‌دهد: «گفت‌وگو میان دین اسلام و مسیحیت در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. علمای مسیحی و مسلمان با یکدیگر گفت‌وگو و بحث می‌کنند. یک جنبش دینی در دنیای شرق شکل گرفته که در تلاش است تا فضایی برای تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز و تعامل ایجاد کند که باید از این فرصت بهره جست. فوائد گفت‌وگوی میان تشیع و مسیحیت و به‌طور کلی میان ادیان و مذاهب این است که دل‌ها را به هم نزدیک کرده و زندگی را آسان می‌کند».
این کشیش لبنانی در پاسخ به این پرسش که «اولویت‌های موجود در گفت‌وگوی میان شیعیان و مسیحیان چیست؟» اظهار می‌کند: «گفت‌وگوی میان تشیع و مسیحیت وجود دارد. ما مسیحیان برای امام علیبنابیطالب (ع) ارزش و احترام قائلیم. او نزد ما از احترام بسیار زیادی برخوردار است. درباره امام علی (ع) و فرزندان او کتاب‌های جالبی تألیف کرده‌ام و اساسا زیباترین نوشته‌هایم مربوط به امام علی (ع) می‌شود. حتی بخش قابل توجهی از کتاب‌هایم در موضوع ادبیات عرب و کتب دانشگاهی را نیز به امام علیبنابیطالب اختصاص داده‌ام؛ زیرا او امام همه مردم جهان است نه فقط امام شیعیان. ما نیز او را می‌خواهیم و به خاطر تعلیمات انسانی‌اش، که انسان‌ها را به همدیگر نزدیک می‌کند، برایش احترام و ارزش قائلیم.
بد نیست بدانید که بخش‌هایی از نامه‌های امام علی (ع) در برخی کلیسا‌های لبنان تدریس می‌شود و دانشجویان، گروه‌هایی تشکیل می‌دهند و هر گروه، بخشی از نهج‌البلاغه را می‌آموزند و همگی به امام علیبنابیطالب (ع) احترام می‌گذارند».
مصاحبه‌گر از فاخوری می‌پرسد: «کدام یک از فضائل امام علی (ع) بیشتر توجه شما را جلب کرده؟»؛ فاخوری می‌گوید: «رحمت و گشایش در برابر مردم، برادری و انسانیت و تلاش برای هدایت مردم به سمت رشد و کمال از مهم‌ترین فضائل امام علی (ع) است. امام علی (ع) خواهان محبت همگانی میان بشریت بوده و در نهج‌البلاغه بر احترام مردم به یکدیگر تأکید کرده است که در این نقطه با حضرت مسیح و آموزه‌های دین مسیحی مشترک است».
وی ادامه می‌دهد: «ما درس‌های زیادی می‌توانیم از امام علی (ع) بگیریم که مهم‌ترین آن‌ها درس انسانیت و احترام به اصول و ارزش‌هاست. احترام به افراد انسان به عنوان یک انسان، از ویژگی‌های بارز امام علیبنابیطالب (ع) است. به نظر من نهج‌البلاغه بزرگ‌ترین هدیه امام علی (ع) به جامعه بشری است که باید آن را خواند و به آن عمل کرد.
مهم‌ترین ویژگی مکتب تشیع به نظر من روح انسانیت موجود در آن است؛ زیرا مردم به امام علیبنابیطالب بد کردند، ولی او با آن‌ها خوش‌رفتاری کرد. امام علی (ع) که شیعیان نیز از او پیروی می‌کنند، در همه سخنانش در نهج‌البلاغه و در تمام سفارش‌ها و نامه‌هایش انسان را دعوت می‌کند تا به تمام معنا انسان باشد».
حنّا فاخوری در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر این‌که «دین و سیاست چه رابطه‌ای با یکدیگر دارند؟» می‌گوید: «رابطه دین و سیاست در واقع یک رابطه نزدیک، است بدون دخالت یکی در دیگری» و وقتی در ادامه به او گفته می‌شود که «بسیاری از شخصیت‌های سیاسی جهان خود را مسیحیانی معتقد می‌دانند، اما رفتارهایشان با آموزه‌های حضرت مسیح متفاوت است!» می‌گوید: «سیاست‌مداران بر اساس فهم خودشان عمل می‌کنند و متأسفانه گاهی سیاست را بر دین مقدم می‌دارند و خود را همیشه در چهارچوب قوانین دینی محدود نمی‌کنند و برخی از اعمالشان مطابق دین نیست. به نظر من اگر سیاست‌مداران دنیا به نامه‌های امام علی (ع) به حکام و امرای خود توجه و عمل کنند برایشان بهتر است؛ زیرا این‌ها نامه‌های انسانیت است؛ نامه‌هایی که حق هر انسانی را به او می‌دهد و میان مردم به حق قضاوت می‌کند و مثل نامه‌هایی نیست که اخلاق و زندگی بشر را ویران می‌کند».
