چندی است در خبرگزاریهای رسمی و سایتهای خبری و غیر خبری و به تبع آن در شبکههای اجتماعی، عکسی قدیمی از یک زیارتگاه به اشتراک گذاشته و به عنوان قدیمیترین عکس از حرم امام حسین (ع) در کربلا معرفی میشود. (تصویر زیر)
بررسیهای پایگاه تخصصی امام حسین علیهالسلام کربوبلا از عکسهای موجود در آرشیوهای مختلف و بررسی عکس های موجود از حرم مطهر امام حسین علیه السلام به لحاظ تغییر و تحول در شکل و ساختار نمای بیرونی و ایوان های آن در دوره های مختلف، نسبت دادن عکس(فوق) به حرم مطهر سید الشهداء(ع) را تایید نمی کند.
دکتر احمد خامه یار(دکتری تاریخ و تمدن اسلامی) در خصوص این تصویر میگوید:«… پاسخ به این سؤال، مستلزم شناسایی و جمعآوری عکسهای قدیمی این بارگاه مقدس از آرشیوهای مختلف است.
اما بیتردید، این ادعا که عکس مورد نظر، قدیمیترین عکس از حرم امام حسین (ع) است، هیچ پایه و اساسی ندارد. این عکس در واقع متعلق به بارگاه حرّ بن یزید ریاحی در بیرون شهر کربلا است که این زیارتگاه را پس از بازسازی آن در سال ۱۳۳۰ق نشان میدهد.
با استناد به این عکس، ظاهراً در جریان این بازسازی، گنبد زیارتگاه به صورت شلجمی بازسازی شده و با پوشش کاشیکاری مزیّن گشته است. حال آنکه عکس قدیمیتری از بارگاه حرّ، نشان میدهد که این زیارتگاه دارای گنبد مضرّس کوچک و کمارتفاعی بوده است.
برای روشن شدن ابعاد مختلف این تصویر، در ادامه تصاویر قدیمی دیگری از مرقد حربن ریاحی دیده میشود.
بر اساس گزارش های تاریخی، نخستین ساخت بنای آرامگاه امام حسین (ع) را به مختار ابوعبید ثقفی مختار بن ابیعبیده ثقفی (پس از قیامش) و بعضی به بنی اسد نسبت میدهند که مصالح آن از گچ و آجر بوده و در نزدیکی آن مسجدی بودهاست که این آرامگاه در عهد بنی عباس چندین بار تخریب و دوباره بازسازی گردید. همانگونه که حمدالله مستوفی آوردهاست:
«آنرا مشهدی حائری خوانند جهت آنکه به عهد متوکلِ خلیفه آب در او بستند تا خراب شود، آب حیرت آورد و زمین مدفن خشک ماند».
بنای اصلی آرامگاه امام حسین(ع) از آثار معماری آل بویه میباشد که بعدها از تعرض مغولان نیز در امان ماند.پس از آن تا به امروز در آرامگاه امام(ع) تعمیرات و تزیینات زیادی صورت گرفتهاست. پس از سقوط ایلخانیان، در دولت جلایریان (ایلکانیان) و به دست آنها تعمیراتی آغاز شد که تا سال ۷۸۶ قمری آن را ادامه دادند و ایوان طلا را بنا نمودند. پادشاهان صفویه ضمن انجام تعمیرات و نصب تزئینات متعدد از جمله صندوق و ضریح فولادی، آرامگاه را نیز توسعه دادند و سپس نادر شاه در سال ۱۱۳۵ قمری نیز دست به تعمیراتی وسیع و نصب تزئیناتی در حرم زد.
در دوره قاجار، روابطی بهتر از صفویه با عثمانیان داشتند. آغا محمد خان قاجار، نخستین شاه این دودمان، در سال ۱۲۰۵ دستور نوسازی گنبد و تذهیب و تزیین آن را با پوشش طلا صادر کرد. در ۱۸ ذیحجه سال ۱۲۱۶ قمری سعود بن عبدالعزیز وهابی در رأس لشکری بزرگ به کربلا حمله کرد و کشتار بیرحمانهای به راه انداخت و آرامگاه حسینی را ویران و اموال آن را غارت کرده، تمام قندیلهای طلا و نقره صفویه و فرشهای گرانقیمت را به تاراج برد.
پس از آن فتحعلی شاه قاجار دستور تعمیر خرابیهای وهابیان داد و ضریح تازهای در سال ۱۲۱۸ قمری برای حرم نصب گردید. همسر فتحعلی شاه ایوان مقابل قبر و منارههای حرم حسینی را طلاکاری کرد. گنبد و صحن در دوره محمد شاه تجدید بنا شد. در سال ۱۲۷۳ قمری ناصرالدین شاه تعمیراتی در حرم انجام داد و برای سومین بار در دوره قاجاریه گنبد آستانه تجدید طلاکاری شد. تعمیرات حرم در دوره قاجار همچنان ادامه داشت.
در ادامه تصاویری قدیمی از بارگاه مطهر امام حسین علیه السلام را مشاهده میکنید که هیچ شباهتی به عکس مورد نظر ندارد.