یکی از بزرگترین دلایل تضعیف جایگاه عربستان در بین کشورهای منطقه و هم پیمانان عربی خود، بی توجهی عربستان به حق استقلال و حاکمیت کشورهای دیگر و روابط مستقل این کشورهاست
«ناصر بوریطه» وزیر خارجه این الجزایر دریک کنفرانس مطبوعاتی با وزیر خارجه اردن اعلام نمود: هماهنگی با کشورهای حاشیه خلیج (فارس) به ویژه عربستان و امارات باید طبق تمایل دو طرف باشد نه براساس درخواست. مراکش اولین بار است که این چنین صریح به عربستان و امارات هشدار می دهد. اختلاف در روابط مراکش با عربستان از ماههای قبل شروع شده است با وجودی که مراکش یک کشور عربی محسوب می شود و همکاری های نزدیکی با ائتلاف عربی داشته است، اکنون این اظهار نظر وزیر خارجه مراکش سوالاتی در مورد چرایی و ریشه های شکاف در روابط دو کشور می شود.
اولین نشانه های تنش در روابط مراکش و عربستان
مراکش یکی از کشورهای شرکت کننده در ائتلاف سعودی بر علیه یمن بود اما در ماه آوریل 2018 جنگنده های خود را از این ائتلاف خارج نمود. بهانه مراکش عدم تحویل جسد خلبان مراکشی از سوی عربستان بود که جنگنده او در یمن سقوط کرده بود. چنین بهانه ای برای شروع تیرگی روابط ، از عمق اختلافات دو کشور در موضوعات دیگری خبر می‌دارد.
سیاست خارجی عربستان از برقراری روابط سیاسی بر اساس اصول دیپلماتیک و منطقی در بسیاری از موارد ناتوان بوده است. برای غلبه بر این ناتوانی یا به سمت تحکم و دیکته گویی به سایر کشورهای هم پیمان خود پیش می رود یا با ریاکاری در روابط خارجی باعث ایجاد تناقض و شکست در سیاست خارجی خود شده است. نمونه اخیر این نوع تناقضات بازی عربستان با مساله صحرای غربی بین الجزایر و مراکش بود.
الجزایر جزو اولین کشورهایی بود که از شرکت در ائتلاف سعودی علیه یمن خودداری نمود و درمورد سوریه ، قطر و بسیاری از مسائل منطقه ای نیز با عربستان اختلاف نظرهای جدی داشت. ریاض که از هم پیمانی الجزایر ناامید شده بود با حمایت از موضع مراکش در مورد حاکمیت بر صحرای غربی در برابر مواضع الجزایر سعی در جذب مراکش به ائتلاف سعودی و همراه نمودن این کشور با سیاستهای خود داشت اما عمق اشتباهات غیر اصولی عربستان در جنگ‌افروزی و سیاست خارجی بیش از آن بود که مراکش بتواند در همه موارد خود را با عربستان همراه سازد.
پس از قتل جمال خاشقچی ابتدا مقامات رسمی مراکش در موضعی سردرگم و تردید آمیزی قرار گرفتند، اما جماعت «عدل و احسان »بزرگترین حزب اسلامی مراکش و همچنین «مولای هشام » پسر عموی پادشاه مراکش به شدت از عربستان انتقاد نمودند. مراکش که از سیاستهای منطقه ای عربستان ، قتل خاشقچی و تداوم غیر بی منطق جنگ یمن ناخرسند شده بود از پذیرش محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در سفر آذر ماه گذشته خودداری نمود.
خروج مراکش از ائتلاف سعودی
سیاستهای تناقض آمیز عربستان در روابط منطقه ای خود کم کم باعث دلسردی مراکش از عربستان شد. عربستان که با ایجاد لابی نقش مهمی در انتخاب میزبانی جام جهانی2026 که رقابتی میان مراکش و آمریکا بود داشت و منافع خود را در حمایت از میزبانی آمریکا دید. مراکش با مشاهده سلسله سیاستهای زنجیر وار عربستان که در بسیاری جهات در تضاد با منافع خود بود از شرکت در دومین رزمایش مشترک با عربستان و چهار کشور عربی خودداری نمود.
مقامات دیپلماتیک مراکش دلیل این تصمیم را نارضایتی مراکش از برخی از سیاستهای عربستان اعلام نمودند. یکی دیگرازتناقضات در سیاست خارجی عربستان با تغییر موضع سعودیها در مورد صحرای غربی آشکار شد عربستان در یک چرخش از جبهه پولیساریو در قضیه صحرای غربی که خط قرمز مراکش بود حمایت نمود. این تغییر موضع کمتر ازدو ماه پس از سفر ولیعهد عربستان به الجزایر صورت گرفت در نتیجه مراکش در 19 بهمن ماه گذشته اعلام نمود که از ائتلاف سعودی علیه یمن خارج می شود.
تضعیف جایگاه عربستان در روابط منطقه ای
یکی از بزرگترین دلایل تضعیف جایگاه عربستان در بین کشورهای منطقه و هم پیمانان عربی خود، بی توجهی عربستان به حق استقلال و حاکمیت کشورهای دیگر و روابط مستقل این کشورهاست. مراکش نیز از این قاعده مستثنی نبود. پس از محاصره قطر، مراکش هواپیمایی حامل کمکهایی به قطر ارسال نمود. چنین استقلال عمل هایی در سیاست خارجی مراکش به مذاق ریاض خوش نیامد. با بالا گرفتن تنشها، مراکش سفیرخود «مصطفی المنصوری» را از ریاض فرا خواند. ناصر بوریطه وزیر خارجه مراکش در سخنان روز گذشته خود برهمین اصل حاکمیتی مراکش در روابط با عربستان و امارات اشاره نمود وگفت عربستان و امارات در همه موضوعات منطقه ای باید با مراکش هماهنگ باشند و این روابط باید دو جانبه و براساس تقسیم کار باشند درغیر این صورت مراکش به دنبال جایگزین خواهد رفت.
مراکش در مساله معامله قرن نیز با موضع نرم عربستان نسبت به اسرائیل اختلاف نظر دارد؛ به ویژه اینکه جماعت« عدل و احسان » مراکش با هرگونه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی به شدت مخالف است. اما سوابق روابط عربستان با کشورهای عربی نشان داده است که در زمینه روابط با رژیم صهیونیستی نیز ریاض در پی آن است که این کشورها را مجبور به اتخاذ موضعی که مورد درخواست آمریکا می باشد کند. نمونه آن فشار عربستان و امارات بر الجزایر و تونس برای موافقت با عبور هواپیمای حامل نتانیاهو از آسمان آنها در اواخر بهمن ماه گذشته بود.
عربستان که داعیه رهبری کشورهای عربی را در سر می پروراند با وعده های وسوسه برانگیز مالی یا سیاسی در کوتاه مدت بسیاری از این کشورها را با خود همراه نمود اما در بلند مدت اکثر این کشورها به وضوح دریافتند برقراری روابط دائمی دوستانه با عربستان منوط به تضعیف حاکمیت واستقلال این کشورها می شود.
علاوه بر آن بسیاری از گروههای داخلی قدرتمند نیز در داخل همین کشورها با سیاستهای عربستان مخالفند همچنان که در تونس و لیبی گروههای اسلام گرا با سیاستهای سعودی مخالفت می ورزند. اکثرمردم الجزایر نیز از سیاستهای عربستتان اعلام ناخرسندی میکنند. ریاض سعی میکند برای نشان دادن دهن کجی به مراکش از جبهه پولیساریو حمایت کند اما این اقدام که به مواضع الجزایر نزدیک است نیز تاکنون باعث نشده که مردم الجزایر به عربستان خوشبین باشند. مردم الجزایر در تظاهرات روز گذشته خود شعارهایی علیه عربستان و دخالتهای این کشور در امور الجزایر سر دادند. این تحولات نشان از نتیجه سیاستهای اشتباه سعودی و تضعیف جایگاه عربستان در جهان عرب و بویژه شمال آفریقا دارد.
