“شب سرنوشت!”
******
ماه مبارک رمضان ماه مهمانی خداست، شب و روز اش عبادت است. حتی دم و بازدم شخص روزه دار، حکم تسبیح را دارد و خواب او نیز نوعی عبادت شمرده می شود. اما، در میان شب‌های ماه مبارک رمضان، شبی بس عظیم و مهمی قرار دارد که قرآن‌کریم از آن به «شب قدر» یا «شب سرنوشت» یاد کرده است. این شب، در فرهنگ قرآنی، آن‌قدر با عظمت است که خداوند یک سوره از قرآن را بدان اختصاص و بنام «سوره القدر» نامیده است. پروردگار متعال در این سوره، این شب را این گونه وصف میکند: «لیله القدرِ خیرٌ مِن الف الشهر» بر اساس این بیان؛ یک «شب قدر» با هزار ماه برابری میکند، بنابراین؛ هرکس در چنین شبی عبادت کند، گویا هزار ماه عبادت نموده است!.

امام باقر(ع)در مورد إحیا و شب زنده داری در شب قدر می‌فرماید: « مَن أحیا لیله القدرِ غُفِرَت لهُ ذُنوبه، ولو کانت ذُنُوبُهُ بعدد النجوم السمأ و مثاقِلَ الجبالِ و مکائیل البِحارّ» یعنی کسی که شب قدر را إحیا کند و زنده نگهدارد، گناهان اش آمرزیده خواهد شد، گرچه آن گناهان به عدد ستارگان آسمان، سنگینی کوه ها و هموزن دریا ها و اقیانوس ها باشد!
امام صادق(ع) نیز در وصف شب قدر تعبیر بس جالبی دارد و می فرماید: «قَلبُ شَهرُ رمضانِ لیله القدرِ» یعنی شب قدر «دل» ماه مبارک رمضان است. همانگونه که «دل» در بدن یک عضو حیاتی بوده که اگر برای لحظه ای از کار بیفتد دیگر در آن بدن حیاتی وجود نخواهد داشت، در مورد ماه رمضان نیز چنین است یعنی اگر «شب قدر» را از ماه مبارک رمضان بگیریم، دیگر حیاتی برای «ماه رمضان» باقی نخواهد ماند.

********
«تقارن عظیم نزول قرآن با شب قدر»
از دیگر سو؛ نزول قرآن کریم در شب قدر، بیش از پیش بر عظمت این شب افزوده است. خداوند خود در این مورد می فرماید: «اِنّا اَنزَلناهُ فی لَیلَهِ القَدرِ» ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم. ممکن است که این پرسش به ذهن خطور کند که مگر قرآن در طی 23 سال بر پیامبراکرم(ص) نازل نشده است؟ پاسخ این است که قرآن‌کریم دو نوع نزول دارد:
1)- نزول تدریجی: این نوع از نزول در طی 23 سال نبوت پیامبراکرم(ص) اندک اندک اتفاق افتاده و در مناسبت ها و شرایط خاص و گاه در پی واقعه یا حادثه خاص و گاه برای بیان حکمی، به صورت تدریجی در دو شهر مکه و مدینه؛ آیات شریف قرآن بر وجود مقدس پیامبر نازل گردیده است. لذا، به سوره های نازل شده در مکه «مکی» و به سوره های نازل شده در مدینه «مدنی» گویند.
2)- نزول دفعی: در این نوع نزول؛ تمام قرآن یک‌ باره و در یک شب که همانا «شب قدر» باشد، بر وجود مبارک پیامبراکرم(ص) نازل گردیده است. لذا، این تقارن مبارک با شب قدر؛ بر عظمت، پیچیدگی و راز و رمز این شب، بیش از پیش افزوده است.
شب قدر؛ شب مقدارت، شب بس عظیم و سرنوشت ساز برای مؤمنان است. زیرا، انسان با ایمان معتقد است که مقدرات یک سال آینده وی در همین شب، رقم خواهد خورد. بدین جهت این شب را بسی بزرگداشته و با شب زندداری، دعا و مناجات تلاش میکنند تا با پروردگار خویش ارتباط برقرار نموده و ضمن طلب بخشش گناهان گذشته خود، از خداوند بخواهند تا «سرنوشت نیکی» برای وی در سال آینده رقم بخورد. بدین جهت؛ میتوان «شب قدر» را آغاز رقم خوردن «سرنوشت» تازه برای انسان با ایمان و «سال جدید مؤمنان» نیز نامید!

*********

یک پرسش؟
ممکن این پرسش ذهن جستجوگر خواننده را بخراشد که کدام یک از این سه شب( شب19، شب21، شب23) شب قدر است؟ گرچه برخی روایات «شب نوزدهم» را شب قدر معرفی نموده، برخی شب «بیست و یکم» و برخی شب «بیست و سوم»؛ اما، میتوان گفت: «شب قدر» یقیناً یکی از این سه شب است. پس عقل انسان مؤمن حکم میکند که برای درک شب قدر، هر سه شب را زنده نگهدارد، تا بطور یقین به ثواب شب قدر برسد.
حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده؛ گویی حضرت در پاسخ چنین پرسشی فرموده باشند: «التقدیرُ فی لیله تسع عشر و الابرامُ فی لیله احدی و عشرین و الامضأُ فی لیله ثلاث و عشرین» یعنی مقدرات مؤمنان در شب «نوزدهم» تعیین، در شب «بیست و یکم» تأیید و در شب «بیست و سوم» به امضأ می‌رسد. پس براساس این روایت میتوان گفت: که «شب سرنوشت» در واقع یک شب نیست؛ بلکه، میان این سه شب تقسیم گردیده است. به همین دلیل مؤمنان واقعی در این سه شب خواب را بر چشمان خویش حرام میکنند تا به طور قطع و یقین «شب قدر» را درک نموده و به ثواب اش رسیده باشند.

******
م، خرّمی
نوزدهم رمضان المبارک1441
23 ثور 1399