اعلام یکباره خبر مرگ مرسی همانطور که انتظار می رفت با اما و اگرهایی روبه رو شد

محمد مرسی رئیس جمهور اسبق و مخلوع مصر روز گذشته در جریان برگزاری جلسه رسیدگی به اتهامات او که با محوریت اتهام جاسوسی مربوط می شد به طور ناگهانی درگذشت.

وی بعد از حاضر شدن در دادگاه برای حدود ۵ دقیقه از پشت قفس شیشه ای در مقابل قاضی صحبت کرد. دادستان عمومی مصر گفت آقای مرسی لحظاتی بعد از پایان سخنانش در دادگاه غش کرد. او بعد از انتقال به بیمارستان جان خود را از دست داد. مرسی در هنگام مرگ ۶۷ سال داشت.

جسد تنها رئیس جمهوری غیرنظامی تاریخ مصر، در قبرستانی در منطقه مدینه‌النصر در شرق قاهره در کنار دیگر چهره‌های مهم جنبش اخوان المسلمین و با حضور خانواده‌اش دفن شد.

اعلام یکباره خبر مرگ مرسی همانطور که انتظار می رفت با اما و اگرهایی روبه رو شد. محمد سودان، از سخنگویان اخوان المسلمین در بریتانیا، مرگ آقای مرسی را “قتل درجه یک” توصیف کرد و گفت او در طول دوران حبس فقط سه یا چهار بار اجازه بازدید با خانواده اش را پیدا کرده بود، درحالی که زندانیان به طور معمول اغلب هفته ای یک بار حق بازدید دارند.

خانواده او ماه پیش گفتند که مقام ها مکررا مانع دسترسی او به مراقبت های پزشکی شده اند و آنها اطلاعات زیادی درباره وضعیت سلامتی آقای مرسی نداشتند. عبدالله پسر کوچک آقای مرسی در ماه مارس در مقاله ای در ستون آزاد واشنگتن پست نوشته بود که مقام های مصری “عمدا چنین رفتار می کنند، چون خواهان مرگ او در اثر “عوامل طبیعی” در اسرع وقت هستند.”

بااین حال دادستانی کل مصر در بیانیه‌ای تاکید کرد که گزارش پزشکی حکایت از آن دارد که هیچ گونه آثار جراحت روی جسد محمد مرسی وجود ندارد.

محمد مرسی که بود؟

محمد مرسی عیسی العیاط زاده در هشتم آگوست ۱۹۵۱ در روستای عدوه در دلتای نیل در استان شرقیه به دنیا آمد. او در دانشگاه قاهره مهندسی خواند و سپس به آمریکا رفت و مدرک دکترای محافظت از موتورهای فضاپیما را از  دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اخذ کرد.

او در انتخابات ۲۰۱۲ پس از سقوط حسنی مبارک رئیس جمهور مصر، از حزب آزادی و عدالت (بازوی سیاسی جنبش اخوان‌المسلمین) نامزد کسب کرسی ریاست جمهوری شد و توانست احمد شفیق آخرین نخست‌وزیر حسنی مبارک را شکست دهد.

با این حال دوران ریاست جمهوری مرسی چندان به درازا نکشید و در سال ۲۰۱۳ و تنها یک سال پس از به قدرت رسیدن، با تظاهرات مخالفان و کودتای نظامیان از مقام خود خلع و زندانی شد. اقتصاد مصر در دوران مرسی وضعیت بحرانی بدی را پشت سر می گذاشت. کاهش سرمایه گذاری خارجی، افت صنعت توریسم و کسر بودجه ناشی از آن، اقتصاد مصر را بر لبۀ پرتگاه قرار داد. تلاش های وی برای گریز از شرایط بد اقتصادی از جمله رایزنی با مقامات صندوق بین المللی پول برای گرفتن وامی به ارزش 3،2 میلیارد دلار و یا اخذ وام یک میلیارد دلاری از بانک توسعه اسلامی تحت اختیار سعودی ها نیز به نتیجه نرسید. به تدریج مخالفت عمومی با دولت او بالا گرفت و در سالگرد شروع به کار او در روز ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ میلیون ها نفر در اعتراض به خیابان ها رفتند تا وی نهایتاً در تاریخ دوازدهم تیرماه 1392 پس از هفته‌ها ناآرامی با عنوان جنبش تمرد به‌نمایندگی محمد البرادعی رئیس اسبق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌دست ارتش برکنار شد.

در آن برهه انگشت اتهام طرح ریزی کودتا به سمت سرویس های اطلاعاتی آمریکا، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی نشانه رفت. تلاش های مرسی برای برخی تغییرات در رویکرد چندین دهه‌ای حاکم بر سیاست خارجی مصر در دوران انور سادات و حسنی مبارک و همچنین خاستگاه ایدئولوژیکی وی که از جنبش اخوان المسلمین بود موجب شد تا علی رغم اقدامات مرسی برای تداوم روابط نزدیک با آمریکا و عربستان، این کشورها حضور وی را در قدرت تحمل نکرده و به عبارتی از پشت به او خنجر بزنند.

پس از برکناری مرسی در ارتباط با سه پرونده مختلف به ۴۵ سال زندان محکوم شده بود. رهبری یک گروه غیرقانونی، بازداشت و شکنجه معترضان ضددولتی و افشای اسرار دولتی یا به عبارتی جاسوسی برای کشورهای خارجی از اتهامات او بود. دادگاه مصر ابتدا او و چندی دیگر از رهبران اخوان المسلیمن را به اعدام محکوم کرد اما دیوان عالی مصر در نوامبر 2016 این حکم را لغو کرد.

واکنش‌ها به مرگ مرسی

مرگ مرسی بلافاصله به خبر مهم رسانه های منطقه و جهانی تبدیل شد و واکنش های مختلفی را در پی داشت. گروه اخوان‌المسلمین با انتشار بیانیه‌ای مرگ رئیس‌جمهور سابق مصر را «قتلی حساب‌شده» خوانده و از شهروندان این کشور خواسته بود به طور گسترده در تشییع جنازه او شرکت کنند؛ امری که عملا محقق نشد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، با ادای احترام به آقای مرسی او را “شهید” خواند. مرسی از رهبران نزدیک به اردوغان که او نیز دارای گرایشات اخوانی دارد، بود.

امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، نیز که از بزرگترین حامیان اخوان‌المسلمین مصر محسوب می‌شود در پیامی توییتری با ابراز «مراتب عمیق تاسف» خود، مرگ محمد مرسی را به خانواده وی و مردم مصر تسلیت گفت.

سازمان عفو بین‌الملل نیز با انتشار اطلاعیه‌ای خواستار تحقیق در خصوص مرگ محمد مرسی شده است.

ماگدالنا مغربی، مدیر بخش خاورمیانه این سازمان، خبر مرگ محمد مرسی در دادگاه را «عمیقا شوکه‌آور» خواند و گفت: «مقامات مصر باید فورا تحقیقی بی‌طرف و شفاف را در مورد شرایط مرگ وی، وضعیت او در زمان بازداشت و نحوه دسترسی‌اش به درمان تشکیل دهند