از وقتی که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند، انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب، باید به قدری تأخیر نیندازد که شروع به بازشدن کند

ماه گرفتگی یا خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه در فاز کامل (بدر) و در حال عبور از بخشی از سایه زمین باشد.

سایه زمین در واقع از دو قسمت مخروطی شکل درست شده است که یکی در داخل دیگری قرار دارد. بخش خارجی یا نیم سایه‌ای منطقه‌ای است که زمین فقط قسمتی از پرتو‌های خورشید را مسدود می‌کند و مانع از رسیدن آنها به ماه می‌شود. در مقابل بخش درونی یا قسمت سایه، ناحیه‌ای است که زمین مانع از رسیدن تمام پرتوهایی می‌شود که از خورشید به ماه می‌رسد.

سایه زمین به شکل یک مخروط است که قاعده آن مقطع زمین و طول متوسط آن یک میلیون و 380 هزار کیلومتر است. طول این سایه، بر اثر تغییر فاصله زمین از خورشید تا حدود 40 هزار کیلومتر نسبت به مبدا متوسط تغییر می‌کند. خسوف زمانی اتفاق می‌افتد که ماه وارد مخروط سایه زمین شود.

با توجه به جابجایی ماه در مدار، همواره 2 هفته قبل یا بعد از خورشید گرفتگی امکان گرفتگی ماه هم وجود دارد.

سه نكته درباره نماز آيات براى خسوف و كسوف‏

1. آغاز نماز آيات براى ماه و خورشيد گرفتگى، از شروع گرفتگى است.(2)

2. قضاى ماه و خورشيدگرفتگى وقتى است كه كاملًا باز شده است.(3)

3. زمانى كه ماه و خورشيدگرفتگى شروع به باز شدن مى‏ كند، بايد به نيت مافى الذّمه نماز آيات را خواند.(4)

معيار نماز آيات در خسوف و كسوف‏
نماز آيات براى خسوف و كسوف فورى است. نماز آيات براى كسانى واجب است كه خسوف و كسوف در شهرشان واقع شده نه شهرهاى ديگر.

فلسفه و حكمت نماز آيات، تنها ترسيدن و وحشت از برخى پديده ‏ها نيست؛ براى پديده‏ هايى مانند كسوف و خسوف، نماز آيات واجب شده‏، در حالى كه مردم به طور معمول از آن ها وحشت و ترسى ندارند يا حتى نماز هنگام زلزله و بادهاى سياه، مقيّد به ترس نيست.

پديده ‏هايى همچون زلزله، كسوف، خسوف و بادهاى ترسناك از نشانه ‏هاى قيامت است. پس هنگامى كه يكى از اين پديده ‏ها رخ داد، قيامت را به ياد آوريد و به مساجد رو آوريد و در پيشگاه الهى تضرع نماييد.

کیفیت نماز آیات

نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد و دستور آن اين است كه انسان بعد از نيت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره‏ تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم، دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.(8)

همچنین مى ‏تواند در هر ركعت بعد از خواندن حمد، سوره ‏اى را پنج قسمت نمايد و بعد از هر قسمتى يك ركوع انجام دهد مانند سوره قدر كه پنج آيه دارد.(9)

اگر در يك ركعت از نماز آيات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعى ندارد.(10)

هر يك از ركوع ‏هاى نماز آيات رُكن است كه اگر عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود، نماز باطل است.(11)

اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايى نرسد، نماز باطل است.(12)

ماه گرفتگی، کوئٹہ ، پاکستان

.