هادی سروش در یادداشتی به مناسبت سفر پاپ فرانسیس به عراق و دیدار با آیت الله سیستانی آورده است: آیات قرآن در جهت توسعه و عمق نگاه ما به «اهل کتاب» یعنی کسانی که دارای مکتب الهی هستند ، تاثیر غیر قابل انکاری دارد و ما را بدان دعوت نموده است.
بجاست در کنار آیاتی که از فساد و تباهی برخی از اهل کتاب پرده برمی دارد، به آیاتی که نشان از روحیه معنوی و انسانی برخی از آنان نیز می باشد توجه شود. نمونه ای از آیاتی که برخی از اهل کتاب بخاطر رفتار انسانی شان ستوده شده اند، از این قرار است:
الف ) در رابطه با «امانتدارى»؛ قرآن بدین شکل برخی از آنان را می ستاید که اگر دینارهاى فراوانى به امانت به آنان داده شود به صاحبانش بازمى‌گردانند: «و مِن اَهلِ الکِتبِ مَن اِن تَأمَنهُ بِقِنطار یُؤَدِّهِ اِلَیکَ». (سوره آل عمران/۷۵)
ب ) در رابطه با «برخوردارى از مکارم اخلاقى»؛ قرآن گروهى از اهل کتاب را به سبب برخوردارى از صفت پسندیده «پاسخ بدی را بخوبی دادن»، ستایش می کند: «اَلَّذینَ ءاتَینهُمُ الکِتبَ… و‌یَدرَءونَ بِالحَسَنَهِ السَّیِّئَه». (سوره قصص/۵۴)
ج ) و نیز «انفاق»؛ دیگر صفت خوب جمعی از آنان است که در قرآن فرمود: «و مِمّا رَزَقنهُم یُنفِقون». (قصص/۵۴)
در نهج البلاغه آمده؛ امیرالمومنین(ع) به مالک اشتر که عازم مصر بود و مصر جایگاه زیست اقوام و نحل و مکاتب دینی گوناگون بوده، می فرماید: «مردم، دو دسته هستند یک دسته [ مسلمان و] برادران دینی شمایند، و دسته دیگر [ گرچه مسلمان نیستند] اما همانند شما در مخلوق خدا بودن هستند»؛ النّاسُ صِنْفان؛ إمّا أَخٌ لَکَ فی‌الدِّیْنِ أو نَظِیرٌ لَکَ فی الخَلْق.(نامه/۵۳)
این نگاه امام اول شیعیان در بین ما شیعیان و کشورهای اسلامی با هم کیشان خود و نیز با کشورهای غیر اسلامی مغفول مانده است!
به تعبیر بلند قرآن اگر مجاهدان دینی و انسانی نباشند شرایط زیست برای دیگر ادیان هم فراهم نمی شود. و مهم در این آیه، کلمه «الناس» است که آمده تا کسی مجاهدان را منحصر به مسلمانان نکند، چنین فرمود؛ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ .. اگر مجاهدات مردمان نبود چیزی از کلیسا و بِیَع و مساجد باقی نمی ماند.( حج/۴۰)
چرا که ظالمان در ظلم خود، نسبت به هر اتحاد و انسانیت و معنویتی، حساس و هراسناک هستند!
اینجاست که سزاوار است همانطوریکه در بنرهای منصوب در شهر نجف دیده می شود، از مجاهدت های بزرگ فرزندان اسلام قدرشناسی شود که نمونه آن شهیدان سلیمانی و ابومهدی مهندس است.
سفر جناب پاپ به عراق و ملاقات با آیت الله سیستانی یک اتفاق بسیار پر جاذبه ای است که انظار مذهبیون و سیاسیون جهان را به خود جلب نموده تا جاییکه خبر مهم و اول جهان در این روزها بشمار می رود.
این ملاقات تاثیرات مهمی می تواند داشته باشد؛
یکم) ازسویی شرح صدر و توسعه ی دید مرجعیت شیعه را می رساند که با چه دوراندیشی و اخلاق محمدی (ص) و سیره علوی(ع) پذیرای بزرگترین رهبر مسیحی جهان می شود.
و این پذیرش ملاقات در عصری رقم می خورد که می بینیم؛ داعش به اتهام شرک، گردن می زند و بر باور و روش غلط و ظالمانه خود پا می فشرد و پشت پرده مورد حمایت ارتجاع منطقه! و حکومتهای استبدادی است!
و نیز در عصری که می بینیم؛ برخی از افراد سیاست زده چگونه بر استخوان رقبای سیاست خود هم رحم نمی کنند! در وادی رقابت به همه بایدهای اخلاقی، آتش می کشند!
دوم) این سفر و ملاقات تاثیر بر عراق و شکل گرفتن هم زیستی بهتر بین طوایف دینی و اقوام محلی خواهد داشت، از مسلمان و مسیحی، شیعه و سنی و ایزدی و کُرد و … و طبیعتا از سوی دیگر از روش های تند و تیز اعتقادی و رفتاریی که برخی مسلمانان نسبت به «اهل کتاب» دارند، خواهد کاست.
سوم) این اتفاق تاریخی می تواند تاثیرات منطقه ای هم داشته باشد. منطقه ای که سوریه و عراق مدتهاست در آتشی که حکومت های استبدادی شعله ور کرده اند می سوزد و نیز اختلافات در مانند لبنان جدی تر شده.
چهارم) این ملاقات می تواند بر سیاستمداران جهان غرب در اتخاذ روش های مناسب برای تعامل و دوری از جنگ و ارعاب و اتهام نسبت به جهان اسلام تاثیرگذار باشد.
بله، ادعای حاکمان عرب؛ بر جدایی دین از سیاست است اما تاثیر دین و باورهای دینی را نمی توان در جهان تعاملات سیاسی نادیده گرفت. همانطوریکه جدیت ورود مذهبیون در سیاست قابل انکار نیست. نمونه آن رای قابل توجه مذهبیون آمریکایی در انتخابات اخیر امریکا به ترامپ است.
امید است که این برنامه زیبای تاریخی که در پرده نمایان آن گفتگوی ادیان بین دو زعیم دینی است، درپس آن؛کمک به هم زیستی بهتر و دوری از جنگ و آتش و ویرانگی است، مورد استقبال گروه های تندرو نیز قرار گیرد و خدای نخواسته دستاوردهای آن را به خاطر مسائل جناحی و شخصی و سیاسی داخلی تخریب نکنند.
یک جمله و جمله آخر ؛ «زعیم نجف»، درس زعامت می دهد.
