از آن جا که گردش ماه دور زمین بیست و نه و نیم روز طول می کشد، طبیعتا ماه های قمری همیشه سی روزه نیستند. گاهی بیست و نه روز و گاهی هم سی روز است.  انسان ها از دیرزمان می دانستند که ماه بعد از تقریبا 30 روز به حالت قبلی خود برمی گردد. به همین علت در ثبت وقایع و تاریخ نویسی ماه (month) را معیار قرار دادند و چونکه یک سال 365 روز می باشد. با تقسیم کردن یک سال به دوازده ماه آنها برای هر ماه یک اسم گذاشتند. برخلاف دیگر مناطق جهان مردمان عرب جاهلی سال خود را طبق ماه های قمری حساب می کردند. با ظهور دین اسلام در سرزمین عرب، دین اسلام نیز همین معیار را برای رویدادها و مراسم دینی خود به رسمیت شناخت. (بنابراین این احتمال نیز مطرح است که اگر دین اسلام بجائی سرزمین عرب جاهلی، در ایران یا روم ظهور می کرد قطعا مراسم های دینی بر مبنای روزهای خورشیدی انجام می شد). در زمان حیات نبی اکرم (ص) و بعد از آن؛ مسلمانان از لحاظ رویت هلال مشکلی نداشتند و هر کسی در شهر یا روستای خود طبق رویت هلال روزه می گرفتند و مراسم عید را برگزار می کردند. اما در این اواخر با پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات، مسلمانان در بعضی از ماههای سال مانند شعبان و رمضان و شوال و ذی الحجه به مسئله جدیدی به نام رؤیت هلال ناهمگانی و ناهمگون مواجه شده اند. یک عده از مسلمانان یک روز خاص را اول ماه می دانند و عده ای دیگر روز بعد و یا قبل از آن را. این اختلافات متاسفانه هر سال و در اول هر ماه قمری رخ می دهد و از آن جا که در این زمینه یک مبنای خاصی وجود ندارد. هر کسی طبق مبنای خود عمل می کند. وهابی و سلفی ها افق مکه را معیار قرار داده و طبق آن عمل می کنند. به همین علت در پاکستان و افغانستان عده ای از پشتونها همراه با عربستان سعودی روزه یا عید خود را اعلام می کنند. همین طور مردم کشورهای اندونزی و مالزی و… طبق رویت هلال عربستان سعودی رفتار می کنند. که البته این عمل هرچند در راستای وحدت مراسم های مذهبی خوب است اما خالی از اشکال نیست. زیرا که همین مردم نمازهای یومیه خود را طبق افق مکه نمی خوانند و نمازهای فجر و ظهر و عصر و مغرب و عشاء خود را طبق افق خود می خوانند. پس وقتی که در نماز خودشان، افق خود را معیار قرار می دهند، باید در تعیین ماه هم باید افق خود را معیار قرار دهند و نمی توان گفت که ما در رویت خورشید طبق افق خودمان عمل می کنیم اما در رویت هلال طبق افق عربستان پایبندیم. غیر از وهابی و سلفی ها بقیه مسلمانان به جای عربستان افق منطقه خود را معیار قرار می دهند که متاسفانه همین مسئله باعث بروز اختلافات در مراسم های عید و… می شود. مشکل دیگر در همین زمینه نوع شهادت افراد هست. متاسفانه در عربستان سعودی قانون خاصی (مانند خبره بودن ، عادل و راستگو بودن و…) برای شهادت چه در رؤیت هلال و چه در دادگاه ها مطرح نیست، در آن جا براحتی با شهادت چند نفر حالا هر کی باشد و هر جوری باشد مسئله ثابت یا رد می شود. بنابراین در عربستان وقتی عده ای  ادعا می کنند که ماه را دیده اند، علماء و دولت سعودی با شهادت آنها ثبوت رویت هلال را اعلام می کنند. متاسفانه نمونه آن را در حج امسال (1435) دیدیم که عده ای بخاطر این که حج امسال حج اکبر باشد (یعنی روز نهم ذی الحجه روز جمعه باشد) ادعای رویت هلال ذی الحجه را کردند. آن موقع من در مدینه بودم و وقتی که ماه غروب روز سوم را به دقت نگاه کردم، متوجه شدم که اشتباهی صورت گرفته است. و نتیجه آن را هم دیدیم که امسال متاسفانه در عربستان روز شنبه دهم ذی الحجه بود، در ایران روز یکشنبه و در پاکستان روز دوشنبه عید قربان اعلام شد. از طرفی در عربستان معمولا حقوق کارمندان طبق ماه های قمری پرداخت می شود، این احتمال هم مطرح است که عده ای بخواهند از این طریق زودتر ادعای رویت هلال کنند که هرچند من خودم این را بعید می دانم.

در همین راستا مسئله ای دیگری که ما به آن دچار هستیم. مشکل اختلاف فقهاء در نوع رؤیت هلال است. بعضی از فقهاء و مراجع نگاه معمولی (بدون ابزاری همچون دوربین و تلسکوپ و…) را معیار قرار می دهند. اما عده ای دیگر از فقهاء استفاده از ابزار را در رؤیت هلال بلامانع می دانند. (نک: ویکی پدیا مبحث رویت هلال) نتیجه آن هم این می شود که چونکه با ابزار براحتی ماه رویت می شود برای یک دسته رویت ماه ثابت می شود ولی برای یک عده ای دیگر خیر. نمونه آن هم آغاز ماه رمضان امسال است که در ایران و عربستان روز پنج شنبه اولین روز اعلام شد، اما در عراق که اتفاقا مابین ایران و عربستان سعودی قرار دارد روز بعد از آن یعنی روز جمعه اولین روز ماه رمضان اعلام شد. امیدوارم مشکل رویت هلال را تا حدودی متوجه شده باشید. اما یادتان باشد که مبنا همیشه رویت خود فرد است. اگر در منطقه ای که زندگی می کنند موقع غروب آفتاب آسمان ابری نیست و فرصت نگاه کردن به ماه را دارید حتما این کار را بکنید زیرا که خود همین جستجو و تلاش بی پاداش نیست و در دین اسلام سفارش زیادی به این کار شده به همین علت در روایات ما دعاهای زیادی داریم که فرد موقع رویت هلال آن را بخواند. از این طریق هم ثوابی بدست می آورید و هم در صورت مشاهده ماه به یقین و اطمینانی می رسید که هیچ اعلام و ادعای به پای آن نخواهد رسید حتی اگر اعلام شد که ماه رویت نشده اما چونکه شما آن را دیده اید برای شما ماه ثابت خواهد شد و شما باید طبق رویت خود عمل کنید. و در صورت عدم امکان رویت برای شما، شهرها و مناطق اطراف منطقه شما معیار خواهد بود. در ضمن از این طریق http://www.moonsighting.com/visibility.html  هم می توانید بررسی کنید هرچند این روش یقین آور نیست اما بازهم دانستن وضعیت ماه در آن لحظه خالی از لطف نیست. ما را هم در دعاهای خیر خود شامل کنید. والسلام